Giải mã cái chết của những xác ướp cổ nhất thế giới

Nước nhiễm thạch tín là thủ phạm giết chết những người cổ đại tại Chile, nơi kỹ thuật ướp xác được áp dụng sớm nhất trong lịch sử loài người.

National Geographic cho biết, người cổ đại ở vùng duyên hải Chinchorro thuộc Chile là cộng đồng đầu tiên biết cách ướp xác. Họ phát minh kỹ thuật ướp xác từ cách đây khoảng 7.000 năm. Nếu như người Ai Cập cổ đại chủ yếu ướp xác vua, hoàng hậu, các vị quan cao cấp và quý tộc thì người Chinchorro ướp thi thể của dân thường, trẻ em và thậm chí cả bào thai.

Bernardo Arriaza, một nhà khoa học của Đại học Tarapacá de Arica, Chile, muốn tìm hiểu nguyên nhân gây nên cái chết của những xác ướp cổ đại nói trên. Ông cùng các đồng nghiệp phân tích mẫu tóc của 46 xác ướp cổ mà người ta tìm thấy tại 5 địa điểm khác nhau trong thung lũng khô cằn Camarones ở phía bắc Chile và thuộc vùng duyên hải Chinchorro. Nhiều xác ướp trong số đó được bảo tồn hầu như nguyên vẹn tới tận ngày nay nhờ khí hậu khô trong thung lũng.

Một xác ướp trẻ em được tìm thấy tại Chile. Ảnh: Bernardo Arriaza.

Kết quả cho thấy 90% tóc của xác ướp – có niên đại từ 600 tới 7.000 năm – có nồng độ thạch tín lớn hơn 1 mg trong mỗi gram tóc. Nồng độ đó đủ lớn để gây nên nhiều bệnh. Ở một số khu vực trong thung lũng nồng độ thạch tín lớn hơn nhiều.

“Tôi tin rằng những người Chile cổ đại tiếp xúc với thạch tín liên tục do uống nước nhiễm độc trong thung lũng Camarones từ đời này qua đời khác”, Arriaza phát biểu với National Geographic.

Arriaza cho rằng, căn cứ vào niên đại của các xác ướp, có thể khẳng định quá trình nhiễm độc thạch tín ở vùng duyên hải Chinchorro đã bắt đầu từ ít nhất 7.000 năm trước. Do thạch tín là chất không mùi, không vị nên những người ở vùng Chinchorro không thể biết họ bị nhiễm độc. Thạch tín khiến họ mắc các bệnh ung thư ở da, phổi, thận, bàng quang và nhiều hội chứng nguy hiểm khác.

Sau khi họ chết, một số người được ướp xác. Những cơ quan nội tạng của xác bị moi ra và được thay thế bởi đất, cỏ khô hay rơm rạ.

Nhóm nghiên cứu cho biết, những tầng đá và sườn dốc núi lửa trong thung lũng Camarones chứa khá nhiều kim loại. Khi băng trên các sườn dốc núi lửa tan chảy, chúng mang theo những kim loại độc xuống các dòng sông – nơi cung cấp nước uống cho người dân.

Sau khi xâm nhập vào cơ thể người, thạch tín tích tụ trong các mô keratin – thứ tạo nên lông, tóc và móng tay người. Điều đó giải thích tại sao một sợi tóc của xác ướp có thể nói lên mức độ nhiễm độc của cái xác.

Theo Arriaza, bào thai và trẻ sơ sinh rất dễ nhiễm độc thạch tín. Do những xác ướp có niên đại lớn nhất là bào thai và trẻ sơ sinh, ông cho rằng tỷ lệ sảy thai và đẻ non cao ở thời cổ đại đã thúc đẩy người dân ở vùng Chinchorro phát minh kỹ thuật ướp xác.

Ngày nay, nước uống trong thung lũng Camarones vẫn chứa hàm lượng thạch tín cao gấp vài trăm lần so với tiêu chuẩn an toàn của Tổ chức Y tế Thế giới. Vì thế mà người dân ở đây phải lấy nước từ nơi khác để uống.